گورستان‌ها را چگونه نابود نکنیم؟
تاریخ انتشار: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۶۵۰۴۷
گورستان هزار ساله شیراز صبح اولین روز هفته گرفتار آتشی شد که مسؤولان میراث فرهنگی استان فارس می‌گویند کار معتادان بوده و فقط علف‌های هرز را سوزانده و به قبرهای تاریخی آسیبی نرسانده است. این توجیه با توجه به تخریب‌های پی‌درپی گورستان‌های تاریخی در سراسر کشور، اما کارشناسان میراث فرهنگی را قانع نکرده و حفاظت و حراست از گورستان‌های تاریخی را مطابق سند ملی که در سال ۱۳۹۷ مصوب شده، خواستار شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
سند ملی حفاظت و حراست از گورستان‌های تاریخی که ۲۷ مردادماه سال ۱۳۹۷ در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب شده است بر اهمیت گورستان‌های تاریخی ایران به عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از منظر طبیعی و مصنوع محیط پیرامونی در ارتباط ساختاری با جنبه‌های اسطوره‌ای، اخلاقی و دینی باورهای انسانی، نظام پیچیده و پذیرفته شده‌ای از نشانه‌ها، یادمان‌ها و موتیف‌های انتزاعی به مثابه موزه‌های روباز شهری، بخشی از چشم‌انداز تاریخی که نقش ارزنده‌ای در تداوم حیات اخلاقی و معنوی انسان‌ها دارد و قسمتی از حافظه جمعی شهرها و روستاها که نقش بی‌بدیلی را به عنوان عناصر هویت بخش سکونتگاه‌های انسانی ایفا می‌کنند، تاکید دارد و تخریب این محدوده‌ها و یا عملیات نامناسب نوسازی، بازسازی، یکسان‌سازی آنها را حائز آسیب‌های جبران‌ناپذیر بر میراث تاریخی شهرها، تعرض به حقوق اجتماعی شهروندان و همچنین وهن ارزش‌های ملموس و ناملموس مستتر در گورستان می‌داند.
وجود چنین سندی و همچنین تخریب‌هایی که پی‌درپی در گورستان‌های تاریخی رخ می‌دهد و در تازه‌ترین مورد، آنچه در «دارالسلام» شیراز اتفاق افتاد، به راه‌اندازی کارزاری منجر شده که از عزت‌الله ضرغامی ـ وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خواسته است «ضمن ارائه گزارش از آخرین وضعیت گورستان دارالسلام و ارزیابی میزان خسارت‌های وارده بر این عرصه، نسبت به تشکیل کمیته مشترک حفاظت از گورستان‌های تاریخی (طبق بند یک از بخش پنجم سند ملی) و اجرایی کردن مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، اقدام عاجل شود.»
کاوه منصوری دکتری مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی که در تهیه سند ملی حفاظت و حراست از گورستان‌های تاریخی ـ نقش داشته است، در گفت‌وگو با ایسنا و با اشاره به تخریب‌های پی‌درپی در گورستان‌های تاریخی، اجرای چنین سندی را از سوی مراجع و نهادهای متولی در گورستان‌های تاریخی ضروری و الزامی دانست و اظهار کرد: تهیه این سند با مطالعه ۱۴۰ گورستان تاریخی و همچنین مطالعه موردی شش گورستان تاریخی از جمله، امامزاده عبدالله، ظهیرالدوله، ارامنه دولاب و ابن‌بابویه در تهران و تخت فولاد در اصفهان و دارالسلام در شیراز تهیه شده است. مساله اصلی این بود که موضوع حفاظت از گورستان‌ها به واسطه آن‌که قانون‌گذار نهاد مشخصی را تعیین نکرده است و بین نهادهایی که در اداره و مدیریت گورستان‌ها نقش دارند، همواره اختلافاتی وجود دارد و هر یک روی بخش خود احساس مالکیت دارد، پیچیده شده است، سوای اینکه چه آسیب‌های کالبدی و منظری همواره به گورستان‌های تاریخی وارد شده است.
او اضافه کرد: مثلا درباره گورستان‌های تاریخی، میراث فرهنگی تنها در شرایطی خود را ذی‌نفع می‌داند که گورستان ثبت شده باشد، درحالی که فقط در استان تهران ۱۴۰ گورستان تاریخی شناسایی شده که تنها حدود ۹ تا ۱۰ مورد از آنها ثبت ملی شده است. وقتی گورستان ثبت نباشد، از نظر میراث فرهنگی و دیگران محدوده ارزشمندی تلقی نمی‌شود. از طرفی، نگاه توسعه شهری باعث شده است گورستان در ذیل خدمات شهری قرار گیرد، یعنی جایی که با زباله‌داری‌ها و زباله‌سوزی‌ها و دفع زباله و میدان تره‌بار سر و کار دارد. هرچند بعدها که طرح تفصیلی تهران تهیه شد، گورستان را به عنوان پهنه سبز درنظر گرفتند.
این کارشناس و پژوهشگر مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی گفت: نگاه توسعه شهری از دوره پهلوی باعث شده بسیاری از بناها روی گورها ساخته شود، مثلا عمارت شهرداری تبریز روی گورستای تاریخی به نام «نوبر» ساخته شده است. یا بیمارستان تجریش روی قبرستان قدیمی تجریش ساخته شده است. یا حتی مدرسه دوران ابتدایی خودم در شهر تبریز، «تیمسار فکوری» روی ویرانه‌های یک گورستان تاریخی ساخته شده بود که خاطرم هست زمانی که گورستان عصر آهن تبریز را در همان محدوده یافتند، این مدرسه برای مدتی تعطیل شد. به هر روی، در تمام این سال‌ها نگاه توسعه شهری باعث شده بسیاری از گورستان‌ها از بین بروند و آنچه باقی مانده است به موضوعی بغرنج در حفاظت شهری تبدیل شود.
منصوری افزود: در زمانی که آقای کرباسچی شهردار تهران بود، طرح ساماندهی گورستان‌هایی مثل امامزاده عبدالله و ابن‌بابویه عملا به تخریب بسیاری از اتاقک‌های تدفین و آرامگاه‌های خانوادگی منجر شد و این گورستان‌های تاریخی به فضاهای خطرناک شهری تبدیل شدند که به انگیزه ساماندهی، بخش زیادی از هویت آنها تخریب و دست‌کاری شد.
این کارشناس مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی سپس گفت: اقتصاد و تجارت قبرها و سوداگری زمین در عرصه‌های گورستانی باعث اجرای طرح‌های توسعه در اطراف حرم‌ها و گورستان‌ها شده که وجود تمام این چالش‌ها در نهایت ما را به نگاه حفاظت‌محور از گورستان‌های تاریخی رساند که در دنیا هم پیشینه طولانی ندارد. شاید قدیمی‌ترین سند حفاظت از گورستان‌های تاریخی در دنیا به سال ۱۹۸۵ میلادی و در کشور نیوزیلند برسد و این یعنی، سوای ایران، دنیا هم با این نگاه بیگانه بوده است، حالا ما با اختلاف حدودا ۴۰ ساله به این سند دست یافته‌ایم که راهنمایی برای حفاظت از گورستان‌های تاریخی است و انجام اقدامات حفاظتی و مدیریتی را قانونی و الزامی می‌کند، به ویژه آن‌که پس از تصویب به تمام متولیان گورستان، از جمله استانداران، فرمانداران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداران، وزارت میراث فرهنگی و سازمان اوقاف ابلاغ شده است.
منصوری در عین اظهار کرد: با وجود چنین سندی، اما به نظر می‌رسد درباره اجرای آن هنوز وفاق ملی شکل نگرفته است. در بخشی از این سند آمده که باید یک کمیسیون مشترک بین نهادهای مربوطه شکل گیرد، تا گورستان‌های تاریخی شناسایی، مستندنگاری، ارزیابی و اولویت‌بندی شوند و متناسب با آن بودجه درنظر گرفته شود که تا کنون این اتفاق نیفتاده است.
او با اشاره به آتش‌سوزی گورستان «دارالسلام» شیراز که بیش از یک هزار سال قدمت دارد و قبرهایی از قرن چهارم هجری در آن شناسایی شده است، اظهار کرد: این گورستان و البته تخت فولاد اصفهان ارزش ثبت جهانی دارند. یا در شهر تبریز قبرستانی به نام «پینه‌شلوار» وجود دارد که قبر فرمانروایان ایلخانی در آن شناسایی شده است، درحالی‌که این گورها به حال خود رها شده‌اند، یا از بین رفته‌اند و یا سنگ‌های آنها دزدیده شده است و یا گورستان‌های نام‌آشناتری برای مردم، مثل «خالدنبی» و «سپید چاه»، که دائم با سرقت سنگ‌قبر و تخریب مواجهند. سوای همه این تهدیدها، آتش‌سوزی و تخریب‌های تعمدی و یا ناشی ازاجرای طرح‌های ساماندهی قبرستان‌ها هم اتفاق می‌افتد که باعث شده ما از "نگاه حفاظت‌محور به موضوع" فارغ شویم و گورستان را به عنوان پهنه توسعه شهری درنظر بگیریم که نتیجه آن، به از دست دادن بخشی از فضای شهری تاریخی و حافظه جامعی شهر منجر شده است.
این کارشناس احیای بناها و بافت‌های تاریخی گفت: هر برگی که از شهر خط زده و یا حذف شود، انگار یک لایه شهری، که تاریخی بوده و به موازات شهر توسعه یافته است را از بین برده‌ایم و این نگاه باید درک شود و ضرورت آن، ارزیابی ارزش است. در این سند نیز گفته شده که گورستان‌های تاریخی حداقل دارای ۱۰ تا ۱۱ ارزش تاریخی هستند، مثلا در بررسی گورستان دولاب حدود ۸۰ تا ۹۰ گونه گیاهی نام‌گذاری شده که حدود ۵ تا ۶ مورد آن فقط در این گورستان شناسایی شده‌اند، اگر این ذخیرهگاه ژنتیکی از بین برود درختان و آن‌گونه‌های خاص گیاهی در شهر تهران نیز نابود خواهد شد. مقیاس ارزشی در گورستان‌ها واقعا گسترده است.
منصوری ادامه داد: طبق محتوای سند ملی حفاظت از گورستان‌های تاریخی، دارالسلام با توجه به ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و معنوی که دارد، دست‌کم به عنوان عرصه سبز طبیعی باید هرس و رسیدگی می‌شد تا آتش سوزی رخ ندهد. وقتی دستورالعملی تا این مقیاس وجود دارد، چرا باید دارالسلامی که هزار ساله است دستخوش حریق شود.
این دکتری مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی همچنین به کارزاری که درباره اجرای سند ملی حفاظت و حراست از گورستان‌های تاریخی راه‌اندازی شده است اشاره کرد و افزود: در این کارزار خطاب به آقای ضرغامی ـ‌وزیر میراث فرهنگ، گردشگری و صنایع دستی خواسته شده به این سند توجه شود، تا اتفاقات مشابه گورستان دارالسلام و دست‌اندازی‌های دیگر در گورستان‌های تاریخی به حداقل برسد. ارزش گورستان تاریخی به چیدمان نامتوازن و غیرهمسان آن است، اینکه به اسم یکدستسازی همه قبرستان را صاف می‌کنند، مثل گورستان حمیده‌خاتون در پونک تهران، منطقی نیست.
اجرای این طرح در گورستان‌های تاریخی منتقدان زیادی دارد
عکس‌ها از سمیه حسنلو، خبرنگار ایسنا
*عکس‌های استفاده شده در این گفت‌وگو در اسفند ۱۴۰۱، پیش از آتش‌سوزی گرفته شده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: گورستان تاریخی آتش سوزی در دارالسلام قبرستان دارالسلام دارالسلام تخریب آثار تاریخی تعرض طرح همسان سازی قبور عزت الله ضرغامی ساماندهی سنگ قبرهای تاریخی گورستان باستانی قبرستان ابن بابویه گور تاریخی گورستان ظهیرالدوله نمایشگاه کتاب ۱۴۰۲ محمد بهرامی محمد بهرامی درگذشت عربستان کیومرث پوراحمد شهادت امام جعفر صادق ع برگزیده ها نمایشگاه کتاب ۱۴۰۲ محمد بهرامی محمد بهرامی درگذشت مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی حفاظت از گورستان های تاریخی گورستان های تاریخی حفاظت از گورستان ها گورستان دارالسلام گورستان تاریخی گورستان ها سند ملی حفاظت میراث فرهنگی شناسایی شده اجرای طرح سامان دهی آتش سوزی باعث شده
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۶۵۰۴۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ظریف: تصور نکنیم اگر FATF را نپذیرفتیم تنبیه نمی‌شویم
محمدجواد ظریف می‌گوید در جهان امروز دیگر قطب نخواهیم داشت، اما یکی از دلایل موافقت آمریکا با برجام، کاستن از حضور خود در منطقه بود. اعراب منطقه و اسراییل به همین دلیل با برجام مخالف بودند که نمی‌خواستند شاهد کاهش حضور آمریکا در منطقه باشند.
به گزارش جماران، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین ایران در سلسله نشست‌های چهلمین سال تاسیس انتشارات اطلاعات و در نشست اول آن با عنوان «ژئوپلیتیک خلیج‌فارس» به سخنرانی پرداخت که مهمترین اظهارات او به شرح زیر است:
دنیا گرفتار چالش شناختی است.
خطا‌هایی که بعضا صورت می‌گیرد به دلیل شناخت و ادراک نادرست است.
دوستان ما در جنوب خلیج فارس ادراک خود را اصلاح می‌کنند و ما در اصلاح این ادراک تا حدودی عقب هستیم.
هنوز این تفکر غلط خرید امنیت در این کشور‌های عربی وجود دارد البته ان‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌توانند با وابستگی به یک قطب برای خود امنیت تامین کنند.
کویت قبل از اینکه به کشتی‌های خود پرچم امریکا بزنند پرچم شوروی را نصب کرده بودند.
این کشور‌ها این مشکل ادراکی را کماکان دارند که باید امنیت را خرید و نخستین آنها صدام بود. آنها تلاش کردند امنیت را با کمک صدام بخرند.
یکی از رهبران کشور‌های حاشیه خلیج فارس شخصا به آقای روحانی گفتند که ما ۷۵ میلیارد دلار به صدام پرداخت کردیم.
زمانی که ایران قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفت و طارق عزیز گفت تا مذاکره صورت نگیرد، آتش بس صورت نمی‌گیرد، دبیرکل وقت سازمان ملل به وزیرخارجه وقت دولت ریگان زنگ زد و او به دبیرکل جواب داد که ما در مهرماه که به نیویورک بیاییم با شما در این باره گفتگو خواهیم کرد. می‌دانید که تاریخ را نمی‌توان فراموش کرد. وقتی این شرایط پیش امد دبیرکل به پادشاه وقت سعودی زنگ زد و ملک فهد در تماس با صدام، او را به پذیرش آتش بس متقاعد کرد. پادشاه وقت به صدام می‌گوید: «غرور ایرانی را زیر پا نگذار.» عربستان در ان زمان این فهم را داشت که نمی‌تواند کاملا به صدام اعتماد و تکیه کند، اما در عمل متفاوت هم عمل می‌کرد.
وقتی سیاست خرید امنیت از عراق شکست خورد، این کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس برای خرید امنیت به سراغ شوروی و امریکا رفتند.
همین کشور‌ها امروز برای خرید امنیت به سراغ اسراییل رفتند و متوجه نیستند که اسراییل در تاریخ خود از هیچکس حمایت نکرده و حتی به امریکایی‌ها در مذاکرات آزادی گروگان‌ها لگد زده اند. اسراییل در تاریخ تقلبی خود به هیچکس رحم نکرد. این اشتباه شناختی کنار نرفته است.
زمانی که آرامکو را تیر غیب زد، سعودی‌ها انتظار حمایت از آمریکا داشتند و حالا هم به دنبال خرید امنیت از اسراییل هستند.
اشتباه ادراکی دوم ما و اعراب این است که فکر می‌کنیم امریکا به دنبال گسترش حضور خود در منطقه است، اما امریکا به انتقال حضور و نفوذ به خارج از این منطقه است.
امریکا دیگر قدر قدرت نیست. ما قدرت بزرگ داریم، اما هژمون نداریم. در جهان امروز دیگر قطب نخواهیم داشت، اما یکی از دلایل موافقت آمریکا با برجام، کاستن از حضور خود در منطقه بود. اعراب منطقه و اسراییل به همین دلیل با برجام مخالف بودند که نمی‌خواستند شاهد کاهش حضور آمریکا در منطقه باشند.
امریکا در حال برون سپاری تامین امنیت به اسراییل است و کشور‌های عربی منطقه که به دنبال عادی سازی رابطه با اسراییل هستند باید بدانند که دیر یا زود قربانی تامین منافع اسراییل خواهند شد.
اشتباه ادراکی سوم که به ما هم بازمی گردد این است که اگر با چیزی مخالفت کردیم و، چون خود را مرکز مشروعیت عالم می‌دانیم اگر به چیزی مشروعیت ندهیم جنبه اجرایی و عملیاتی پیدا نمی‌کند. در کاسپین این اشتباه را مرتکب شدیم و در مذاکرات شرکت نکردیم و بستر دریا را در غیاب ما تقسیم کردند.
عدم حضور به معنای عدم شکل گیری از ترتیبات امنیتی خلیج فارس نیست بلکه به معنای عدم تامین منافع شما است. مگر جلوی طالبان را توانستیم بگیریم؟ خیر؛ از روند مذاکره حذف شدیم. همین قاعده درباره مسیرهای مواصلاتی هم هست که از این مسیر‌ها دور ماندیم و بعضا حذف هم شدیم.
در دنیای کنونی هم امریکا نمی‌تواند با وتو در شورای امنیت، مانع از قدرت مقاومت مردم غزه شود. جنگ اسراییل با مردم غزه هفت ماه است که ادامه پیدا کرده، اما جنگ اسراییل با کشور‌های عربی شش روزه تغییر کرده است. آمریکا نمی‌تواند تصمیم گیری‌ها را وتو کند و این را دنیا و مردم و افکار عمومی این را ثابت کرده اند.
دو مبنای بازدارندگی، نصر خدا و قدرت مردم هستند.
مهمترین کاری که می‌توانستیم پس از جنگ غزه بکنیم این بود که پیشنهاد توافق منع تجاوز به کشور‌های منطقه داده و کنش ایران هراسی را نابود کنیم.
تصویر ترسناک ساختن از ایران، هدف اسراییل است و ما هم نباید در این تله بیفتیم.
این اشتباه ادراکی ما که خیال می‌کنیم اگر در روندی شرکت نکنیم شکل نمی‌گیرد اشتباه است. تصور نکنیم اگر fatf را نپذیرفتیم تنبیه نمی‌شویم و با تبعات ان روبه رو نمی‌شویم.
دنیای امروز هرروز در حال تغییر است و ما هم هرروز باید فکر خود را نو کرده و تفکر جهان دو قطبی را کنار بگذاریم و واقعیت‌ها را ببینیم.
بسیاری از انگاره‌های ما درباره نظم جهانی و حتی مردم خودمان غلط است.
همسایه‌ها برای ما فرصت هستند.
مردم برای ما فرصت هستند نه تهدید. به فرصت، امکان بالندگی بدهیم.
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود